Türkiye'de adli bir süreç başlatmak, ister bir dava açmak ister bir icra takibi başlatmak olsun, belirli maliyetleri beraberinde getirir. "Yargılama giderleri" olarak adlandırılan bu masraflar, davanın türüne, değerine ve sürecin işleyişine göre önemli ölçüde değişiklik gösterebilir. Bu rehber, dava ve icra masraflarını oluşturan ana kalemleri ve bu masrafları etkileyen faktörleri anlamanıza yardımcı olmak için hazırlanmıştır.

Bir davanın veya icra takibinin toplam maliyeti, genellikle aşağıdaki bileşenlerden oluşur:

1. Harçlar: Devlet tarafından yargı hizmetleri karşılığında alınan meblağlardır.

   • Başvurma Harcı: Dava veya takip açılırken ödenen sabit bir ücrettir.

   • Peşin (Nispi) Harç: Konusu parayla ölçülebilen davalarda (örn: alacak davası), dava değerinin belirli bir oranı olarak hesaplanır. Bu oran her yıl güncellenir.

   • Karar ve İlam Harcı: Dava sonuçlandığında, kararın bir suretini almak için ödenen harçtır.

2. Gider Avansı: Yargılama sırasında yapılacak masrafları (tebligat, tanık ve bilirkişi ücretleri, keşif giderleri vb.) karşılamak için davacı tarafından peşin olarak mahkeme veznesine yatırılan tutardır. Bu avans yetersiz kalırsa, mahkeme ek avans yatırılmasını isteyebilir.

3. Vekalet Ücreti (Avukatlık Ücreti):

   • Akdi Vekalet Ücreti: Davayı takip etmesi için anlaştığınız avukatınıza ödeyeceğiniz ücrettir. Bu ücret, siz ve avukatınız arasında serbestçe belirlenir.

   • Karşı Vekalet Ücreti: Davayı kazanan tarafın avukatı lehine, kaybeden taraf aleyhine mahkemece hükmedilen yasal bir ücrettir. Bu ücret, Türkiye Barolar Birliği tarafından yayınlanan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi'ne göre belirlenir.

4. Diğer Masraflar:

   • Bilirkişi Ücreti: Davada özel veya teknik bilgi gerektiren bir konuda mahkemenin görevlendirdiği uzmanlara ödenen ücrettir.

   • Tanık Giderleri: Duruşmaya gelen tanıklara ödenen yol ve konaklama gibi masraflardır.

   • Tebligat Giderleri: Dava ile ilgili belgelerin taraflara, tanıklara ve diğer ilgili kişilere resmi olarak ulaştırılması için yapılan posta masraflarıdır.

Hesaplanacak masraflar, sürecin yürütüldüğü adli birime göre büyük farklılıklar gösterir:

• Asliye Hukuk Mahkemesi: Genellikle alacak, tazminat gibi konusu para olan davalara bakar. Bu davalarda masraflar, dava değerine bağlı olarak hesaplanan nispi harç nedeniyle oldukça değişken olabilir.

• Tüketici Mahkemesi: Belirli bir parasal sınırın altındaki uyuşmazlıklarda tüketiciler harçlardan muaftır. Bu, tüketicinin dava açmasını kolaylaştıran önemli bir avantajdır. Ancak bilirkişi, tebligat gibi gider avansı kalemleri yine de ödenir.

• İcra Dairesi: Bir alacağı tahsil etmek için icra takibi başlatırken başvurma harcı, peşin harç ve vekalet ücreti gibi masraflar ödenir. Alacak tahsil edildiğinde ise toplam borç üzerinden tahsil harcı kesilir.

• İcra Hukuk Mahkemesi: İcra süreçleriyle ilgili şikayet ve itirazlara bakar. Bu davaların harçları genellikle sabit (maktu) olup, dava konusunun değerine bağlı değildir.

• Anayasa Mahkemesi (Bireysel Başvuru): Hak ihlallerine karşı yapılan bireysel başvurularda, her yıl yeniden belirlenen sabit bir başvuru harcı ödenir. Diğer mahkemelerdeki gibi değişken ve çok kalemli bir masraf yapısı yoktur.

Hesaplama yaparken göz önünde bulundurmanız gereken en önemli değişkenler şunlardır:

• Avukatın Olup Olmaması: Bir avukatla çalışmak, avukatınıza ödeyeceğiniz bir ücreti gerektirir. Ancak davayı kazandığınızda, mahkemenin hükmedeceği yasal vekalet ücretini (karşı vekalet ücreti) karşı taraftan tahsil etme hakkınız doğar.

• Taraf Sayısı: Davadaki davacı veya davalı sayısının artması, yapılacak tebligat sayısını ve dolayısıyla tebligat masraflarını doğrudan artırır.

• Tanık Sayısı: Dinleteceğiniz tanık sayısı arttıkça, her bir tanık için ödenecek giderler nedeniyle toplam masraf da artacaktır.

• Bilirkişi İncelemesi: Davanızın karmaşıklığına bağlı olarak birden fazla konuda veya birden fazla bilirkişiden rapor alınması gerekebilir. Her bir bilirkişi raporu için ayrı bir ücret takdir edileceği için bu durum maliyeti yükseltir.

• Davanın Değeri: Özellikle Asliye Hukuk gibi mahkemelerde, dava değeri arttıkça ödenecek peşin harç miktarı da orantılı olarak artar. Bu, toplam maliyeti en çok etkileyen faktördür.