İş Hukukunda İhtiyari Arabuluculuk Nedir? Tercih Edilir mi?

İşçi-işveren ilişkilerinden doğan alacak ve işe iade uyuşmazlıklarında, 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren zorunlu arabuluculuk, dava şartı olarak kabul edilmiştir. Bu düzenleme, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun 18/A maddesi ile getirilmiştir. HMAK m.18/A – (1): "İlgili kanunlarda arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olarak kabul edilmiş ise arabuluculuk sürecine aşağıdaki hükümler uygulanır."

Bu kapsamda işçilik alacağı veya işe iade uyuşmazlığı söz konusu ise tarafların dava açmadan önce arabulucuya başvurması ve bu sürecin anlaşmazlıkla sonuçlanması gerekmektedir. Ancak arabuluculuk yalnızca dava şartı olarak değil, aynı zamanda tarafların serbest iradeleriyle başvurabilecekleri "ihtiyari" bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak da kullanılabilir.

Zorunlu ve İhtiyari Arabuluculuk Arasındaki Fark Nedir?

Zorunlu arabuluculuk, kanunen belirli uyuşmazlıklar bakımından dava açmadan önce başvurulması zorunlu olan bir süreçtir. Örneğin, işçilik alacakları, işe iade davaları, ticari uyuşmazlıklar ve tüketici uyuşmazlıklarında bu yol zorunludur.

Buna karşılık, ihtiyari arabuluculuk, tarafların karşılıklı rızaları ile başvurabilecekleri, isteğe bağlı bir süreçtir. Taraflar, aralarındaki uyuşmazlık henüz mahkemeye intikal etmeden veya yargı yoluna başvurmadan önce, ihtiyari olarak arabuluculuğa başvurarak çözüm arayabilir.

Anlaşma Belgesinin Hukuki Niteliği

Zorunlu veya ihtiyari arabuluculuk fark etmeksizin, arabuluculuk süreci sonunda imzalanan anlaşma tutanağı, taraflar ve arabulucu tarafından imzalanmak şartıyla, ilam niteliğinde belge sayılmaktadır. HMAK m. 18/2 "Taraflar arabuluculuk faaliyeti sonunda bir anlaşmaya varırlarsa, bu anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesini talep edebilirler. Dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuşsa, anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesinden talep edilebilir. Davanın görülmesi sırasında arabuluculuğa başvurulması durumunda ise anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir. Bu şerhi içeren anlaşma, ilam niteliğinde belge sayılır." Üzerinde anlaşmaya varılan konularda taraflarca dava açılamaz. HMK m.18/5: "Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması hâlinde, üzerinde anlaşılan hususlar hakkında taraflarca dava açılamaz."

Bu nedenle, her iki süreçte de sonuç doğuruculuk bakımından hukuki statü bakımından fark yoktur.

İş Hukukunda Neden İhtiyari Arabuluculuğu Tercih Etmelisiniz?

İhtiyari arabuluculuk, iş hukukunda hem işveren hem işçi açısından çözüm odaklı, hızlı ve ekonomik bir alternatif sunar:

• Sürecin her aşaması tarafların özgür iradesine bağlıdır.

• Arabulucu, yalnızca taraflara çözüm önerileri sunar, bağlayıcı karar vermez.

• Arabulucu, taraflarca ortaklaşa seçilebilir.

• Süreç, mahkeme yargılamasına kıyasla çok daha hızlı ve düşük maliyetlidir.

• İmzalanan anlaşma tutanağı, doğrudan ilamlı icraya konu edilebilir.

• Taraflardan biri anlaşmaya uymazsa, itiraz hakkı yok denecek kadar sınırlıdır.

  
  

İhtiyari Arabuluculukta Ücreti Kim Öder?

İhtiyari arabuluculukta tek masraf, arabuluculuk ücretidir. Bu ücret, Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi'ne göre belirlenir.

Ücretin kim tarafından karşılanacağı ise tarafların iradesine bırakılmıştır:

• Taraflar ücreti eşit paylaşabilir,

• Tek tarafın tüm masrafı üstlenmesi de mümkündür.

• Aksi kararlaştırılmadıkça, ücret eşit olarak paylaşılır.

Bu yönüyle süreç esneklik ve taraf iradesine dayalı olarak yürütülür.

Avukata Danışmak Neden Önemlidir?

İhtiyari arabuluculuk süreci sonunda imzalanacak anlaşma tutanağı ilam niteliğinde olacağından, taraflar açısından bağlayıcı ve doğrudan icra edilebilir sonuçlar doğurur. Bu nedenle özellikle işçiler açısından:

• Hak ve alacaklarda kayıp yaşamamak,

• Süreci ve sonuçlarını tam olarak anlamak,

• Olası feragatlerin farkında olmak,

• Alacak kalemlerini doğru değerlendirmek

amacıyla, arabuluculuk sürecine başlamadan önce mutlaka bir avukata danışılması önem arz etmektedir. Aksi takdirde, işçi farkında olmadan tüm haklarından feragat edebilir ve bu durum geri dönülmez sonuçlara yol açabilir.