Aydınlatma Metni ile Açık Rıza Arasındaki 5 Kritik Fark (Örnek Metinler)

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) uyum süreçlerinin temel taşlarından ikisi olan Aydınlatma Metni ve Açık Rıza Beyanı, çoğu zaman birbiriyle karıştırılsa da, aslında yasal dayanakları ve işlevleri açısından önemli farklılıklar gösterir. Bu iki belgeyi doğru anlamak ve uygulamak, olası idari para cezalarından korunmak ve yasalara uygun hareket etmek için kritik öneme sahiptir.

Peki, Aydınlatma Metni nedir, Açık Rıza ne anlama gelir ve aralarındaki 5 temel fark nelerdir? İşte KVKK rehberiniz:

Aydınlatma Metni Nedir?

Aydınlatma Metni, veri sorumlularının (şirketler, kurumlar vb.) kişisel verileri işlerken, ilgili kişilere (veri sahiplerine) hangi verilerini, neden, hangi amaçla, kimlere ve ne kadar süreyle işleyeceğini bildirdiği bilgilendirme metnidir. Bu metin, KVKK'nın 10. maddesi uyarınca bir yükümlülüktür ve kişisel veri işleme faaliyetinden önce yerine getirilmelidir. Bilgilendirme ve şeffaflık esastır.

Açık Rıza Beyanı Nedir?

Açık Rıza Beyanı ise, kişisel verilerin KVKK'nın 5. ve 6. maddelerinde belirtilen diğer hukuka uygunluk şartları (kanunda açıkça öngörülmesi, sözleşmenin ifası gibi) bulunmadığında, veri işleme faaliyetini hukuka uygun hale getiren, ilgili kişinin özgür iradesiyle, belirli bir konuya ilişkin ve bilgilendirilmeye dayalı olarak verdiği onaydır. Açık rıza, her zaman gerektiğinde geri alınabilen bir izindir.

Aydınlatma Metni ile Açık Rıza Arasındaki 5 Kritik Fark

İşte bu iki önemli KVKK aracının temel farklılıkları:

1. Hukuki Dayanak ve Yükümlülük Farkı

• Aydınlatma Metni: KVKK Madde 10'dan doğan yasal bir zorunluluktur. Veri işleme faaliyetinden bağımsız olarak, veri işleme faaliyeti başladığı anda ilgili kişiye sunulması gerekir. Bu bir "bilgilendirme" görevidir.

• Açık Rıza: KVKK Madde 5/1 ve 6/2'de belirtilen bir hukuka uygunluk şartıdır. Veri işleme faaliyetinin diğer yasal dayanakları (kanunlarda açıkça öngörülmesi, sözleşmenin ifası, meşru menfaat gibi) yoksa, veri işleyebilmek için ilgili kişiden alınması gereken bir "izin"dir.

Özetle: Aydınlatma bir zorunluluk, açık rıza ise bir izin mekanizmasıdır.

2. Amaç Farkı

• Aydınlatma Metni: Kişisel verilerin nasıl işleneceği konusunda ilgili kişiyi bilgilendirmeyi amaçlar. Veri sorumlusunun şeffaflık ilkesini yerine getirmesini sağlar.

• Açık Rıza: Bilgilendirilmiş ilgili kişinin, kendi kişisel verilerinin işlenmesine izin vermesini sağlamayı amaçlar. Yani, rıza verilen veri işleme faaliyetini hukuka uygun hale getirir.

Özetle: Aydınlatma "Ne yapacağımı söylüyorum", açık rıza "Yapmana izin veriyorum" demektir.

3. Zamanlama ve Gerekirlik Farkı

• Aydınlatma Metni: Kişisel verilerin işlenmesine başlamadan önce her zaman sunulması zorunludur. Tüm veri işleme faaliyetleri için gereklidir.

• Açık Rıza: Kişisel verilerin işlenmesi için KVKK'da belirtilen diğer hukuka uygunluk şartlarından hiçbiri bulunmuyorsa alınması gerekir. Yani, her veri işleme faaliyeti için açık rıza almak zorunlu değildir.

Özetle: Aydınlatma her zaman önce gelir ve her zaman zorunludur; açık rıza ise yalnızca gerekli olduğunda (diğer yasal dayanaklar yoksa) alınır.

4. İlgili Kişinin İradesi Farkı

• Aydınlatma Metni: İlgili kişinin (veri sahibinin) bu metni okuması veya onaylaması zorunlu değildir. Sadece "bilgilendirilmiş" olması yeterlidir. Okumak ve anlamak veri sahibinin sorumluluğundadır.

• Açık Rıza: İlgili kişinin, belirli bir konuda, özgür iradesiyle ve bilgilendirilerek açıkça beyan ettiği bir onaydır. Bu onay olmadan ilgili veri işleme faaliyeti gerçekleştirilemez. Rıza olumsuz da olabilir (vermeme hakkı).

Özetle: Aydınlatma pasif bir bilgilendirme; açık rıza aktif bir onaydır.

5. Sonuç ve Hukuki Etki Farkı

• Aydınlatma Metni: Veri sorumlusunun yasal yükümlülüğünü yerine getirmesini sağlar. Metin eksik veya yanlışsa idari para cezası uygulanabilir.

• Açık Rıza: Veri işleme faaliyetini hukuka uygun hale getirir. Geçerli bir açık rıza yoksa ve başka bir yasal dayanak da bulunmuyorsa, veri işleme faaliyeti hukuka aykırı olur ve idari para cezasına yol açabilir.

Özetle: Aydınlatma bir uyum beyanıdır; açık rıza ise bir veri işleme iznidir.

Örnek Metinler: Nasıl Farklılaşırlar?

Aşağıda, bir web sitesi veya e-ticaret platformu üzerinden kişisel veri işleme senaryoları için basitleştirilmiş örnek metinler bulacaksınız.

Örnek 1: Aydınlatma Metni Bölümü (Genellikle Gizlilik Politikası içinde veya ayrı bir metin olarak)

Konu: Web Sitesi Ziyaretçilerinin ve Üyelerinin Verilerinin İşlenmesi

"Bu Aydınlatma Metni, [Şirket Adı]'nın ("Şirket") web sitesini ziyaret eden veya üyelik oluşturan gerçek kişilerin kişisel verilerinin 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ("KVKK") ve ilgili mevzuat uyarınca işlenmesine ilişkin sizleri bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır.

İşlenen Kişisel Verileriniz: Ad-soyad, e-posta adresi, telefon numarası, IP adresi, çerez bilgileri, satın alma geçmişi gibi bilgileriniz işlenmektedir.

Kişisel Verilerin İşlenme Amaçları: Üyelik işlemlerinin gerçekleştirilmesi, siparişlerinizin yerine getirilmesi, ürün ve hizmetlerimizin sunulması, pazarlama faaliyetleri (kanuni sınırlar çerçevesinde), yasal yükümlülüklerimizin yerine getirilmesi amaçlarıyla işlenecektir.

Kişisel Verilerinizin Aktarıldığı Taraflar: Yasal zorunluluklar gereği kamu kurum ve kuruluşlarına, hizmet aldığımız tedarikçilere (kargo, ödeme sistemleri, IT desteği vb.) aktarılabilecektir.

Veri Toplama Yöntemi ve Hukuki Sebebi: Kişisel verileriniz web sitesi üzerinden doldurduğunuz formlar, çerezler ve e-posta yoluyla otomatik veya kısmen otomatik yollarla toplanmaktadır. İşlemenin hukuki sebebi, KVKK Madde 5/2 (c) sözleşmenin ifası, (ç) hukuki yükümlülüğün yerine getirilmesi ve (f) meşru menfaattir."

Örnek 2: Açık Rıza Beyanı Örneği (Checkbox ile alınır)

Konu: Kampanya ve Duyuru Amaçlı E-posta Gönderimi

"[ ] [Şirket Adı] tarafından sunulan ürün ve hizmetler hakkında tarafıma kampanya, indirim, tanıtım ve duyuruların e-posta yoluyla gönderilmesini ve bu amaçla kişisel verilerimin işlenmesini açık rızamla onaylıyorum. (Bu rızanızı dilediğiniz zaman [e-posta adresi] adresine e-posta göndererek geri alabilirsiniz.)"