Kötü niyet tazminatı, işverenin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesih hakkını dürüstlük kuralına aykırı ve kötüye kullanarak sonlandırması durumunda, çalışana ödemekle yükümlü olduğu özel bir tazminat türüdür. Bu tazminatın temel amacı, iş güvencesi hükümlerinden yararlanamayan çalışanları, işverenin keyfi ve kötü niyetli işten çıkarmalarına karşı korumaktır.

Bu tazminatın en belirleyici özelliği, kimlerin talep edebileceğidir. Kötü niyet tazminatı, 4857 sayılı İş Kanunu'ndaki iş güvencesi (işe iade davası açma hakkı) kapsamı dışında kalan çalışanlar için geçerlidir. Yani;

• Çalıştığı iş yerinde toplam çalışan sayısı 30'dan az olan işçiler,

• İş yerindeki kıdemi 6 aydan daha az olan işçiler,

• İşletmenin bütününü sevk ve idare eden üst düzey yönetici (işveren vekili) konumundaki çalışanlar,

iş sözleşmeleri kötü niyetli bir şekilde feshedilirse bu tazminatı talep edebilirler.

Kanunda "kötü niyet" tanımı açıkça yapılmamış olsa da, Yargıtay kararları ve genel hukuk ilkeleri çerçevesinde hangi durumların kötü niyet sayılacağı belirlenmiştir. İşverenin fesih hakkını dürüstlük kuralına aykırı kullandığı bazı yaygın örnekler şunlardır:

• Çalışanın sendikaya üye olması veya sendikal faaliyetlerde bulunması.

• Çalışanın yasal haklarını (fazla mesai ücreti, yıllık izin vb.) talep etmesi.

• Çalışanın işveren aleyhine dava açması veya tanıklık yapması.

• Çalışanın işvereni yasal mercilere (örneğin Çalışma Bakanlığı, CİMER) şikayet etmesi.

• Cinsiyet, medeni hal, aile sorumlulukları, ırk, din, siyasi görüş gibi ayrımcılık temelli sebeplerle işten çıkarılması.

Kötü niyet tazminatının hesaplanması, çalışanın kıdemine bağlı olan bildirim (ihbar) süresine endekslenmiştir.

Yasal Formül: İş Kanunu'nun 17. maddesine göre kötü niyet tazminatı, çalışanın kıdemine karşılık gelen bildirim süresine ait ücretin üç katı tutarındadır. Kötü Niyet Tazminatı = (Bildirim Süresine Ait Ücret) x 3

Hesaplama Adımları:

1. Bildirim Süresinin Tespiti: İlk olarak çalışanın kıdemine göre yasal bildirim süresi bulunur:

   • 6 aydan az kıdem: 2 hafta

   • 6 ay - 1.5 yıl arası kıdem: 4 hafta

   • 1.5 yıl - 3 yıl arası kıdem: 6 hafta

   • 3 yıldan fazla kıdem: 8 hafta

2. Esas Alınacak Ücretin Belirlenmesi: Hesaplamada çalışanın giydirilmiş brüt ücreti (aylık brüt maaş + düzenli olarak ödenen yol, yemek, prim gibi tüm yan haklar) esas alınır.

3. Tazminatın Hesaplanması: Belirlenen bildirim süresine denk gelen giydirilmiş brüt ücret bulunur ve bu tutar 3 ile çarpılır.

Örnek: 2 yıl kıdemi olan ve son aldığı giydirilmiş brüt ücreti 35.000 TL olan bir çalışanın sözleşmesi kötü niyetle feshedilirse:

• Bildirim Süresi: 6 hafta

• 6 Haftalık Giydirilmiş Brüt Ücret: (35.000 TL / 30 gün) x 42 gün = 49.000 TL

• Brüt Kötü Niyet Tazminatı: 49.000 TL x 3 = 147.000 TL

• İhbar Tazminatı: Kötü niyet tazminatı, ihbar tazminatının bir alternatifi değildir. İşveren, bildirim sürelerine uymadan iş akdini feshetmişse, kötü niyet tazminatına ek olarak ayrıca ihbar tazminatı da ödemek zorundadır.

• Kıdem Tazminatı: Bu tazminat, çalışanın kıdem tazminatı hakkını ortadan kaldırmaz. Koşulları oluşmuşsa, çalışan kıdem tazminatını da ayrıca alır.

• İspat Yükümlülüğü: Bir davada, feshin kötü niyetle yapıldığını ispatlama yükümlülüğü çalışana aittir. Bu nedenle çalışanın elinde iddialarını destekleyecek somut delillerin (e-posta, tanık, yazışma vb.) olması önemlidir.

• Zamanaşımı Süresi: Kötü niyet tazminatı talebi için zamanaşımı süresi, fesih tarihinden itibaren 5 yıldır.